|
Sakarya'nın Yerleşik Yapısı
1536 yılında köy olan Adapazarı 1559 Kaza (Ada kadılığı), 1646 Nahiye olmuş, ardından 1658 tekrar Köy (Tığcılar Karyesi) olmuştur. Daha sonra 1692 tekrar Kaza, 1701 Sapanca'ya bağlı tekrar bir köy olmuştur. 1742 Nahiye olan Adapazarı 1837 İzmit sancağına bağlı bir kaza (11.Mahmut zamanı) olmuştur. 1954 yılında il olan Sakarya'da, Adapazarı'nın merkez ilçe oluşuyla 2001 yılında Adapazarı İli Büyük şehir statüsüne kavuşur.
Adapazarı; coğrafi konumunun yerleşmeye uygun olmaması sebebiyle, ülkemizde kuruluşu yeni olan şehirlerarasında yer almaktadır. Bölgede önceleri Bitinyalıların, ardından Bizanslıların yaşadıkları bilinmektedir. Nitekim bölgenin en önemli tarihi eseri olan Beşköprü'yü Bizans imparatoru II. Jüstinyanus'un inşa ettiği kayıtlarda mevcuttur.
Öte yandan ilim adamlarının yaptıkları araştırmalara göre, Sakarya Nehri'nin birkaç asır öncesine kadar biri şehrin doğu yakasından geçen bugünkü yatağından, diğeri Beşköprü'nün altından olmak üzere iki farklı koldan aktığı tespit edilmiştir.
Nitekim 1324'te Orhan Gazi zamanında Bizanslılardan fethedilen yerleşim birimine "Ada Karyesi" (Adaköy) adının verilmesi, söz konusu bilgileri doğrulamaktadır. Halen mevcudiyetini koruyan Orhan Camii, deprem ve yangınlarla mimarisi değişse de, Osmanlı fethinin en önemli ayak izlerini taşımaktadır.
Başta Gubarizadeler, Arapzadeler, Abasıyanıkzadeler ve Rençberzadeler olmak üzere 12 aile tarafından kurulan köy, bölgede ziraatın canlanması üzerine pazarıyla ilgi çekmiş, ardından nüfus artmaya başlamış 16. Yüzyılda "Ada Nahiyesi"ne dönüşmüş, 18. yüzyılda Kocaeli vilayetine bağlı "Ada Kazası" adını almıştır.
19. yüzyılda bölgenin zirai ve ticari yapısına göre şekillenen yerleşim; Semerciler, Tığcılar, Hasırcılar, Papuçcular ve Çıracılar adını taşıyan merkez mahalleler kurulmuş ve ilçe Sakarya Nehri'nin iki kolu arasında kurulan pazarıyla, gerçek bir "Adapazarı" hüviyetine dönüşmüştür.
1868 yılında "Adapazarı Belediyesi" adıyla belediye teşkilatı kurulan ilçe, 93 Harbi diye bilinen 1877?78 Osmanlı-Rus Harbi sonrasında, bilhassa Kafkasya ve Balkanlar'dan yoğun göçe maruz kalmış ve bir nevi "Der Saadet" (huzuryurdu) hüviyeti kazanmıştır.
19. asrın ikinci yarısında ilçede, gayri müslim unsurların (Rum ve Ermeni cemaatlerinin) önemli bir ticari gelişme gösterdikleri, Uzunçarşı ve Orta Camii civarındaki dükkânlarda ticaret yaptıkları, Kömürpazarı, Karaağaçdibi ve Tuzla Mahallelerinde ikamet ettikleri gözlenmiştir.
Cihan Harbi neticesinde işgal kuvvetlerinin Anadolu'ya üşüştükleri dönemde; 3 kez Yunan ve onların işbirlikçisi yerli çetelerin işgaline maruz kalan Adapazarı ilçesi; bir kısmında Çerkez Ethem Kuvvetleri, diğerlerinde Halit Molla liderliğindeki Mahalli Milis Kuvvetleri sayesinde, gayri müslim unsurlardan temizlenerek 21 Haziran 1921 'de düşman işgalinden kurtarılmıştır.
"Akova" adıyla bilinen ve ülkenin en verimli ovasında ziraat ağırlıklı bir gelişme gösteren Adapazarı'na, 1940 ve 1950'Ierde bilhassa Karadeniz sahillerinden Bulgaristan ve Yunanistan'dan yoğun göçler olmuş; Şeker Fabrikası, Ziraat Aletleri Fabrikası ve Vagon Fabrikası gibi tarımsal sanayinin gelişmesi ise, köyden kente göçü daha da hızlandırmıştır.
|
|
